«Οι συμφορές του δανεισμού»

Περί του μη δειν δανείζεσθαι


«Έχεις; Μη δανείζεσαι, γιατί δεν σου λείπουν. Δεν έχεις; Μη δανείζεσαι, γιατί δεν θα ξεπληρώσεις το χρέος σου (...) Στη φτώχεια, που πολλά κακά φέρνει μαζί της, μην προσθέτεις και τις ταλαιπωρίες του δανεισμού και του χρέους, αλλά και μην της στερείς το μόνο στο οποίο υπερέχει του πλούτου, την ξεγνοιασιά. Γιατί τότε προκύπτει η γελοία κατάσταση της παροιμίας: Δεν μπορώ να κουβαλήσω την κατσίκα, φορτώστε στους ώμους μου το βόδι».

Περίπου 2.000 χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Πλούταρχος έγραψε για τις «Συμφορές του δανεισμού» (Περί του μη δειν δανείζεσθαι) κι όμως οι σοφές, διαχρονικές συμβουλές του, ταιριάζουν γάντι στο σημερινό αδιέξοδο που αντιμετωπίζουμε: «Υπάρχει τόκος πριν τον τόκο, κι υπάρχει κι άλλος τόκος».

Ο συνήθως ήπιος και χαμηλών τόνων συγγραφέας επιστρατεύει εδώ (στην έκδοση υπάρχει και το αρχαίο κείμενο) όλο το ρητορικό του οπλοστάσιο για να κατακεραυνώσει τον αλόγιστο δανεισμό καθώς και την απληστία και τη βαναυσότητα των πιστωτών. Πρόκειται για μια ομιλία γραμμένη περίπου το 92 μ.Χ. και εκφωνήθηκε στην Αθήνα, που τότε, μαζί με άλλες ελληνικές πόλεις μαστιζόταν από τις συνέπειες της υπερχρέωσης σε εγχώριους και ξένους, κυρίως Ρωμαίους, πιστωτές. Το κείμενό του όμως, γεμάτο αμεσότητα, καυστικό χιούμορ και γλαφυρά παραδείγματα, αφορά οπωσδήποτε κι εμάς τους νεοέλληνες: όσοι χρωστάμε στις τράπεζες ή στους τοκογλύφους, πολύ περισσότερο όσοι έχουν δεσμεύσει τη χώρα στο μνημόνιο και τις επιταγές του ΔΝΤ.
Ο Πλούταρχος στηλιτεύει τον «αρχαιοπλουτισμό» και τονίζει ότι ο δανεισμός είναι τόσο μεγάλο δεινό ώστε θα έπρεπε να υπάρχει νόμος που να απογορεύει στα άτομα να δανείζονται χωρίς λόγο: «Στις μέρες μας, η τρυφή, η μαλθακότητα και η πολυτέλεια έχουν κάνει τους ανθρώπους να μη χρησιμοποιούν αυτά που έχουν, μολονότι έχουν αρκετά• δανείζονται λοιπόν έναντι υψηλών τόκων, ενώ τίποτα δεν τους αναγκάζει. Περίτρανη απόδειξη γι' αυτό είναι ότι κανείς δεν δανείζει σε άνθρωπο που δεν έχει οικονομικούς πόρους• δανείζουν σ' εκείνους που επιθυμούν να αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη άνεση (...)».
Ο δανειστής «θίγει την ελευθερία σου και βάζει πωλητήριο στην αξιοπρέπειά σου», επισημαίνει ο μεγάλος βιογράφος της αρχαιότητας «και αν δεν του δίνεις, σε ενοχλεί• αν έχεις, δεν παίρνει• αν πουλήσεις, ρίχνει την τιμή• αν δεν πουλήσεις, σε αναγκάζει• αν τον πας στο δικαστήριο, προσπαθεί να επηρεάσει την έκβαση της δίκης• αν του ορκίζεσαι, σε προστάζει• αν πας στην πόρτα του, την κρατάει κλειστή (...)».
Η απληστία παρασύρει τους δανειστές και καταστρέφει τα θύματά τους: «Άνθρωπος όμως που μπλέκει μια φορά, μένει χρεώστης για πάντα και, σαν άλογο που του έχουν φορέσει χαλινάρι, δέχεται στη ράχη του τον έναν αναβάτη μετά τον άλλον» συνεχίζει ο Πλούταρχος σ' αυτό το απολαυστικό κείμενο. Σωτηρία δεν υπάρχει: «Έτσι κι οι τόκοι σωρεύονται ο ένας πάνω στον άλλο• κι ο άνθρωπος που βλέπει να τον πνίγουν τα χρέη, αγωνίζεται να μείνει στην επιφάνεια μα δεν μπορεί να κολυμπήσει μακριά απ' όσα τον βαραίνουν και να γλιτώσει• τον παρασύρουν στον βυθό και αφανίζεται μαζί με τους φίλους που είχαν εγγυηθεί για το δάνειό του».

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Οι συμφορές του δανεισμού-Περί του μη δειν δανείζεσθαι»-Εκδ. Νεφέλη
( http://www.enet.gr-ΣΤ. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ - Π. ΣΠΙΝΟΥ)

BS: Άραγε υπήρχε και στην εποχή του Πλουτάρχου …ΔΝΤ;