Στην άκρη των ματιών

Σταυρούλα Ματζώρου

Η ιστορία του Αζάντ είναι πραγματική, κι όμως παρακολουθώντας ο αναγνώστης τις ανατροπές της πολλές φορές θα πει πως «δεν γίνονται αυτά»

«Μια μικρή χαρά πώς να τα βγάλει πέρα με τα δάκρυα που βουρκώνουν στην άκρη των ματιών; Από τη μια το βιβλίο μου “Αζάντ με λένε”, που κυκλοφορεί αυτή τη βδομάδα από τις εκδόσεις Σιδέρης, και από την άλλη ο θάνατος παντού, σε πολέμους, στα κύματα της θάλασσας, στην πείνα… Είναι εξωφρενικά δυσανάλογες πια οι δόσεις χαράς και θλίψης και γι’ αυτό διαλύθηκε η συνταγή της ζωής. 
»Και η ειρωνεία είναι πως ενώ η κραυγή του Αζάντ έρχεται από μια απόσταση τριάντα χρόνων, εντούτοις είναι το ίδιο δυνατή, το ίδιο απελπισμένη και φοβισμένη σαν αυτήν όλων των προσφύγων και μεταναστών απέναντι στους οποίους στέκει σήμερα αμήχανη, ανίκανη και χαμένη στη μοιρασιά όλη η Ευρώπη. Τι μεγάλη αποτυχία της ανθρωπότητας και του ανθρωπισμού να είναι η ιστορία αυτού του 14χρονου μετανάστη μετά από 30 χρόνια τόσο επίκαιρη… 
»Αν θελήσετε να αγοράσετε το “Αζάντ με λένε”, κάντε το από ένα βιβλιοπωλείο της γειτονιάς, κι αν δεν το έχει, παραγγείλτε το. Το ίδιο και με όλα τα βιβλία, για να μην αφήσουμε να φτωχύνουν κι άλλο οι γειτονιές μας με το κλείσιμο αυτών των χώρων ευλογημένης αναζήτησης της γνώσης».

Τι είπαν οι ξένοι για την Ελλάδα του 1940-44

Φειδίας Ν. Μπουρλάς 

 Ο Στρατάρχης Γιαν Σματς, Πρωθυπουργός της Ν. Αφρικής, χαρακτήρισε την 28η Οκτωβρίου 1940 ως "ημέρα που άλλαξε τον ρου της Ιστορίας". Και προσέθεσε: "Πραγματικώς εγεννήθη μία νέα Ελλάς, όπως την ωνειρεύθησαν οι ποιηταί."     
Πράγματι, σύμμαχοι και εχθροί αναγνώρισαν την αποφασιστική συμβολή της Ελλάδος στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Άμα τη εκδηλώσει της Ιταλικής επιθέσεως ο Winston Churchill απέστειλε το ακόλουθο τηλεγράφημα στην Ελληνική κυβέρνηση:    
"Η Ιταλία εύρε τας απειλάς του εκφοβισμού ανωφελείς έναντι του ηρέμου θάρρους σας. Κατέφυγεν επομένως εις απρόκλητον επίθεσιν εναντίον της πατρίδος σας, αναζητούσα εις αστηρίκτους κατηγορίας δικαιολογίαν της αισχράς της επιθέσεως. Ο τρόπος με τον οποίον ο Ελληνικός λαός, υπό την αξίαν εμπιστοσύνης ηγεσίαν σας, αντιμετώπισε τους κινδύνους και τις προκλήσεις των τελευταίων μηνών, κατέκτησε τον θαυμασμόν του Βρετανικού λαού διά την Ελλάδα. Αι αρεταί αυταί θα ενισχύσουν τον Ελληνικόν λαόν και κατά την παρούσαν στιγμήν της δοκιμασίας. Θα σας παράσχωμεν την δυνατήν βοήθειαν μαχόμενοι εναντίον κοινού εχθρού και θα μοιρασθώμεν την κοινήν νίκην."     
Και όταν πια ο Ελληνικός Στρατός έγραφε το Έπος της Πίνδου, είπε το περίφημο (εφημ. "Manchester Guardian", 19 Απρ. 1941):    
"Του λοιπού δεν θα λέγεται ότι οι Έλληνες πολεμούν ως ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν ως Έλληνες."

Το φάντασμα της αξόδευτης Αγάπης

Αποσπάσματα από το ομώνυμο βιβλίο 
της Μάρως Βαμβουνάκη-(Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) 

"... Αν στέρηση είναι να μην έχεις αυτό που επιθυμείς, ανικανοποίητο είναι να έχεις μεν αυτό που επιθυμείς, αλλά να μη σου προσφέρει τη γεύση που περίμενες να σου προσφέρει. Η απόκτησή του να αποδεικνύεται απογοητευτική. 
O άνθρωπος σήμερα μαραίνεται μέσα στην εποχή του ανικανοποίητου. Κι αν, όταν στερείσαι, μπορείς να ονειρεύεσαι και να προσδοκάς, μέσα στην ανικανοποίητη καθημερινότητα και τις απανωτές απογοητεύσεις -όχι απ’ αυτά που δεν έχεις αλλά απ’ αυτά που έχεις- δεν ξέρεις πια τι ακριβώς να επιθυμήσεις. 
Από παντού ακούς χείλη πικρά να συμπεραίνουν πως δεν υπάρχει συναίσθημα, δεν υπάρχει φιλία, δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, αξίες, φιλότιμο. Οι άνθρωποι παραπονιούνται πως δεν τους αγαπούν. Είναι εξάρτηση να περιμένεις από τους άλλους να σου χαρίσουν την αγάπη. Η αγάπη όντως είναι η μεγάλη πλήρωση της ύπαρξης, αλλά μόνο όταν πρόκειται για αγάπη που δίνεις. Όσο κι αν αγαπιέσαι, το ανικανοποίητο θα επιμένει ζοφώδες στην καρδιά, αν αυτή η καρδιά δεν μπορεί να αγαπήσει. Γεμίζουμε μονάχα απ’ την αγάπη που εμείς δίνουμε, από την πίστη που ασκούμε, από όσα δικά μας χαρίζουμε. Ακόμη κι η ψυχή διά της απωλείας της κερδίζεται.

“Αγαπητέ Μέλιο*...”

Γράμμα σ’ έναν (λογοτεχνικό) ήρωα 

 Άνθρωποι της γραφής (ποιητές, πεζογράφοι, κριτικοί, πανεπιστημιακοί) στέλνουν γράμμα στον αγαπημένο λογοτεχνικό τους ήρωα. Σύντομες επιστολές, διακειμενικά παίγνια, μεταιχμιακές αφηγήσεις στην κόψη επινοημένης πραγματικότητας και μυθοπλαστικής οικειότητας. 
Σημερινός “επιστολογράφος” ο Κώστας Καβανόζης*. 

 “Δυο χρόνια μικρότερός μου ήσουν, με κατάφερες όμως. Δώδεκα τότε εσύ, δεκατέσσερα εγώ, από το χέρι με πήρες.
Κι εσύ πάντα μπροστά από τότε –το γυμνάσιο, τα βιβλία σου, η Αγράμπελη– κι από πίσω εγώ. Να σε ακολουθώ, σκιά σου να γίνομαι, Μέλιο, τον δρόμο σου δρόμο μου συνέχεια να κάνω.
Και μέχρι τώρα στο βάθος μακριά όπου πάω ακόμα εσένα να ξεχωρίζω. Να το ξέρεις, εγώ με άλλο παιδί από βιβλίο, με άλλον άνθρωπο από λέξεις βγαλμένο, φιλία τέτοια δεν ξανάπιασα.
Ούτε καν με τους δικούς μου, που πολύ τους αγαπάω μέσα στις λέξεις μου όσο παίζουμε αλλά τους παρατάω μετά. Άσε, δικούς και ξένους, όσο γυρνάνε τα χρόνια, με το ζόρι τούς θυμάμαι τους πιο πολλούς.

«Το σχολείο θέλει χιούμορ και φαντασία»

Ο Ευγένιος Τριβιζάς σε μια “αλλιώτικη” συζήτηση 
με τον Γιώργο Κιούση 

 Είναι εξερευνητής, εφευρέτης, ταχυδακτυλουργός και ζογκλέρ μελάτων αυγών. Έχει ανακαλύψει το Νησί των Πυροτεχνημάτων, τη Φρουτοπία, το Κουνουπακιστάν, το Πιπερού, τη Χώρα των Χαμένων Χαρταετών, το Γαλαξία των Λέξεων & την Πολιτεία με όλα τα Χρώματα εκτός από το Ροζ. 

 Ο Ευγένιος ζει στο Νησί των Πυροτεχνημάτων με τον παπαγάλο του τη Σύνθια, τον άσπρο ελέφαντα τον Πουκιπόν, τον Οράτιο το αόρατο πράσινο καγκουρό, τον Πελέ τον ταχυδρομικό πελεκάνο, τον Παντελή τον απότομο ιπποπόταμο και τη Λιλή την παρδαλή λεοπάρδαλη. Κάθε τόσο μαζί με τους φίλους του τον κάπτεν- Βαρθολομαίο Μπορφίν και τον Αλέξη Πτωτιστή ταξιδεύουν στα πέρατα του κόσμου, σώζουνε πριγκίπισσες από δράκους και δράκους από πρίγκιπες και προσπαθούν να βρούνε το χαμένο όγδοο χρώμα του ουράνιου τόξου.
Τι καλύτερο για τη νέα σχολική χρονιά από τη φαντασία και την έμπνευση του Ευγένιου Τριβιζά; 

– Τι κάνει ο δάσκαλος όταν βλέπει ορθογραφικά λάθη; 
«Σκέφτεται ότι σοβαρότερα από τα ορθογραφικά είναι τα λάθη της ζωής και από αυτά πρέπει να προφυλάξει κυρίως τους μαθητές του».
– Το πιο πολύτιμο δώρο για τα παιδιά; 
«Ο χρόνος που τους αφιερώνουμε».
– Γιατί βαριούνται τα παιδιά στην τάξη; 
«Επειδή τα μαθήματα είναι ως επί το πλείστον κουραστικά και βαρετά. Η διαδικασία της μάθησης θα μπορούσε να γίνει πολύ πιο ελκυστική αν μπολιαζόταν με χιούμορ και φαντασία». 

Σβετλάνα Αλεξίεβιτς

Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015
“Γράφω την ιστορία των αισθημάτων” 

Του Ανατάση Βιστωνίτη 

 Σε έναν σταθμό του μετρό στο Μινσκ της Λευκορωσίας, Ιούλιος του 2004. Οι τοίχοι στην αποβάθρα είναι γεμάτοι με εκατοντάδες φωτογραφίες αγνώστων.«Ποιοι είναι όλοι αυτοί;»ρωτώ τον Λευκορώσο που στεκόταν δίπλα μου.«Missing» («αγνοούμενοι») μου απαντά μονολεκτικά. Αγνοούμενοι από το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ το 1986 φυσικά, οι συνέπειες του οποίου υπήρξαν καταστρεπτικές για τη Λευκορωσία. Και το συγκλονιστικότερο χρονικό εκείνης της τρομερής καταστροφής το είχε γράψει μια Λευκορωσίδα, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, η οποία εξαιτίας των διώξεων του καθεστώτος του διαβόητου Λουκασένκο εκείνη ακριβώς τη χρονιά εγκατέλειψε τη χώρα της και έζησε ως το 2011 αυτοεξόριστη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ήταν όμως ένας θρύλος στη Λευκορωσία και τα βιβλία της κυκλοφορούσαν κρυφά από χέρι σε χέρι...

Τι σημαίνει ένα Νόμπελ Λογοτεχνίας;

Οι επιλογές και οι σκοπιμότητες 
της Σουηδικής Ακαδημίας

 Συντάκτης: Δημήτρης Γκιώνης 

 Ποιος θα είναι ο κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2015; Θα το μάθουμε σε λίγες ώρες, όταν θα το ανακοινώσει η Σουηδική Ακαδημία. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, αναφέρονται ονόματα υποψηφίων, αλλά η εν λόγω Ακαδημία διατηρεί τις δικές της επιλογές και σκοπιμότητες.
Παρά τη μικρή της γλωσσική εμβέλεια, η Ελλάδα -και ειδικότερα η ελληνική ποίηση- έχει, ως γνωστόν, τιμηθεί με δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας: στον Γιώργο Σεφέρη (1963) και στον Οδυσσέα Ελύτη (1979). 
Ο πρώτος ΄Ελληνας που το διεκδίκησε, το 1906, μόλις πέντε χρόνια αφ’ ότου αυτό θεσμοθετήθηκε, ήταν ο σατιρικός ποιητής Γεώργιος Σουρής.
Την υποψηφιότητά του ενίσχυσαν με το κύρος τους (όπως γράφει ο Γιώργος Θεοτοκάς στο βιβλίο του «Αναζητώντας τη διαύγεια», Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 2005), το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο φιλολογικός σύλλογος «Παρνασσός», ο φιλολογικός σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως, η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, ο πρίγκιπας Νικόλαος και το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.

Ένας συγγραφέας εξομολογείται...

Ο Τζο Νέσμπο, ο παγκοσμίου φήμης πολυβραβευμένος συγγραφέας του αστυνομικού μυθιστορήματος, βρέθηκε το απόγευμα της 19ης Σεπτεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής και μίλησε με τον δημοσιογράφο Αντώνη Καρπετόπουλο με την ευκαιρία της κυκλοφορίας στα ελληνικά του βιβλίου του «Περισσότερο αίμα» (μετάφραση Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδόσεις Μεταίχμιο). 

«Στα περισσότερα βιβλία μου γράφω για το Όσλο, που πριν από τριάντα χρόνια ήταν υπεράνω πάσης υποψίας. Σήμερα το Όσλο είναι μια από τις χειρότερες πόλεις της Ευρώπης κι εγώ προτιμώ τα σκοτεινά του κομμάτια τα οποία κάνω ακόμα πιο σκοτεινά και μπερδεμένα. Υπάρχουν γειτονιές του Όσλο εντελώς άγνωστες για τον περισσότερο κόσμο. Αυτές οι γειτονιές πρωταγωνιστούν στα μυθιστορήματά μου», ήταν η πρώτη δήλωση του στον δημοσιογράφο.
Ύστερα από μιαν εντυπωσιακή είσοδο στην αίθουσα του Μεγάρου, με το πολυπληθές ακροατήριο να τον καταχειροκροτεί ενθουσιασμένο, ο Νέσμπο μίλησε όχι μόνο για τα δικά του αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά γενικότερα για τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία:

«Οι αστυνομικοί συγγραφείς της Σκανδιναβίας είναι υποχρεωμένοι στις ημέρες μας να μιλήσουν για σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, κάτι που παλιότερα ανήκε στις αρμοδιότητες της μη αστυνομικής λογοτεχνίας.