Τι είναι ποίηση;

Ὁμιλία τοῦ ποιητῆ Γιώργη Παυλόπουλου στὴν ἐκδήλωση τοῦ περιοδικοῦ «Γράμματα καὶ Τέχνες» ποὺ ἔγινε πρὸς τιμήν του στὸ «Σπίτι τῆς Κύπρου» στὶς 8-12-1997. Ἀναδημοσιεύεται διασκευασμένη σὲ πολυτονικὸ ἀπὸ τὸ τεῦχος 83 τοῦ περιοδικοῦ «Γράμματα και Τέχνες» (Φεβρουάριος - Μάρτιος 1998)

«Ἂν ἕνα πουλὶ μποροῦσε νὰ πεῖ μὲ ἀκρίβεια τί τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, καὶ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸ κάνει νὰ τραγουδάει, δὲν θὰ τραγούδαγε».
Παραλλάζοντας αὐτὴ τὴ σημείωση τοῦ Πὼλ Βαλερύ, ἡ ὁποία παραπέμπει ἀμέσως στὸν Ποιητὴ καὶ στὴν Ποίηση, θὰ λέγαμε: «Ἂν ἕνας ποιητὴς μποροῦσε νὰ πεῖ μὲ ἀκρίβεια τί γράφει, γιατί γράφει καὶ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸν κάνει νὰ γράφει, δὲν θὰ ἔγραφε».
Κι ἐγὼ τώρα δὲν ξέρω νὰ σᾶς πῶ τί εἶναι Ποίηση καὶ γιατί γράφω ποιήματα. Πολὺ περισσότερο δὲν ξέρω νὰ σᾶς πῶ σὲ τί μᾶς βοηθάει ἡ Ποίηση καὶ ποιὸς εἶναι ὁ σκοπός της.

Τὸ μόνο ποὺ ξέρω εἶναι πῶς ὁ Ποιητὴς ἦταν πάντα ἕνας ἀφοσιωμένος τῆς Ζωῆς. Εἴτε τὸν γεμίζει χαρά, εἴτε τὸν θλίβει ἡ Ζωή, εἴτε τὸν πάει στὸν Οὐρανό, εἴτε τὸν κατεβάζει στὴν Κόλαση, αὐτὸς μένει πάντα ὁ ἀφοσιωμένος της.

Τὴ μυστήρια ἀγάπη του γιὰ τὴ Ζωὴ δὲν ἔχει ἄλλο τρόπο νὰ τὴν ἐκφράσει: γράφει ποιήματα. Νομίζω ὅτι προσπαθεῖ νὰ ἐκφράσει κυρίως αὐτὸ ποὺ κρύβει ἡ ζωή. Ὅπως ὁ ἔρωτας κρύβει αὐτὸ ποὺ μᾶς κάνει ἐρωτευμένους.
Ἡ Ποίηση λοιπὸν εἶναι πράξη ἐρωτική; Ἢ μήπως πράξη ἀπόγνωσης; Ἢ μήπως καὶ τὰ δυό; Πράξη ἐρωτικὴ καὶ συνάμα πράξη ἀπόγνωσης.
Γιὰ τὴν ποιητικὴ πράξη ἔχουν γραφτεῖ πολλὰ καὶ διάφορα. Καὶ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς τεχνῖτες καὶ ἀπὸ τοὺς θεωρητικούς. Πολλὲς φορὲς οἱ Ποιητὲς προσπάθησαν νὰ διατυπώσουν τὸν ἀνύπαρκτο ὁρισμὸ τῆς Ποίησης, σὰν νὰ κοίταζαν σ᾿ ἕναν καθρέφτη ὅπου δὲν ἔβλεπαν τὸ πρόσωπό τους, ἀλλὰ τὸ ἀπόλυτο κενό.
Πρόχειρα σταχυολογήματα
Ἡ ποίηση ἕνα πρᾶγμα ἀνάλαφρο, ἱερὸ καὶ φτερωτό.
Πλάτων
«Διὸ εὐφυοῦς ἡ ποιητικὴ ἐστιν ἢ μανικοῦ. Τούτων γὰρ οἱ μὲν εὔπλαστοι οἱ δὲ ἐκστατικοὶ εἰσίν».
(Ἡ τέχνη τῆς ποίησης εἶναι ἔργο τοῦ προικισμένου μᾶλλον παρὰ τοῦ μανικοῦ καλλιτέχνη, γιατί ὁ πρῶτος εἶναι ὁ ἐπιδέξιος μιμητής, ἐνῷ ὁ δεύτερος κατέχεται ἀπὸ ἐνθουσιασμὸ καὶ τοῦ λείπει ἡ ψυχικὴ ἠρεμία).
Ἀριστοτέλης
Οἱ ποιητὲς ὅλων τῶν ἐποχῶν ἔλαβαν μέρος στὴ συγγραφὴ ἑνὸς Μεγάλου Ποιήματος ἀενάως ἐν ἐξελίξει.
Σέλλεϋ
Ἡ ποίηση ἀρχίζει πάντα, ὅταν κάποιος ποὺ πρόκειται νὰ γίνει ποιητής, διαβάζει ἕνα ποίημα.
Μίλτον
Ἡ ποίησή μας δημιουργεῖ τὴν ἐντύπωση, ὄχι πὼς ἀνακαλύψαμε κάτι καινούργιο, ἀλλὰ πὼς θυμηθήκαμε κάτι ποὺ εἴχαμε ξεχάσει.
Μπράντλεϋ
Ἡ ποίηση ἀρχίζει μὲ τὴν ἐπίγνωση ἐκ μέρους μας ὄχι τῆς Πτώσης, ἀλλὰ τοῦ ὅτι πέφτουμε.
Μπλούμ
Ἡ ποίηση δὲν εἶναι ἕνα ἐλευθέρωμα τῆς συγκίνησης, ἀλλὰ ἀπόδραση ἀπὸ τὴ συγκίνηση. Δὲν εἶναι ἔκφραση τῆς προσωπικότητας, ἀλλὰ ἀπόδραση ἀπὸ τὴν προσωπικότητα.
Τ. Σ. Ἔλιοτ
Ἡ ποίηση δὲν ἀνήκει σ᾿ αὐτοὺς ποὺ τὴ γράφουν ἀλλὰ σ᾿ αὐτοὺς ποὺ τὴν ἔχουν ἀνάγκη.
Πάμπλο Νερούντα
Ἡ ποίηση εἶναι ἡ πιὸ πυκνὴ μορφὴ προφορικῆς ἔκφρασης.
Ἔζρα Πάουντ
Ἡ ποίηση δὲν ἔχει καθόλου χρῆμα, ἀλλὰ καὶ τὸ χρῆμα δὲν ἔχει καθόλου ποίηση.
Ρόμπερτς Γκρέιβς
Ἂν δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι ποιητής, γίνε τὸ ποίημα.
Ντέιβιντ Καραντάιν
Ἡ χειρότερη μοῖρα γιὰ ἕναν ποιητὴ εἶναι νὰ τὸν θαυμάζουν χωρὶς νὰ τὸν καταλαβαίνουν.
Ζὰν Κοκτώ
Ἡ ποίηση εἶναι τὸ καταφύγιο ποὺ φθονοῦμε.
Κώστας Καρυωτάκης
Ἡ ποίηση ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀνθρώπινη ἀνάσα.
Γιῶργος Σεφέρης
Ἡ ποίησις εἶναι ἀνάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου.
Ἀνδρέας Ἐμπειρίκος
Ἀφοῦ δὲν εἶπες τίποτα κύριε ποιητή, γιατί ἐνόχλησες τὶς λέξεις;
Κώστας Μόντης
Ἡ ποίηση δὲν εἶναι ὁ τρόπος νὰ μιλήσουμε, ἀλλὰ ὁ καλύτερος τοῖχος νὰ κρύψουμε τὸ πρόσωπό μας.
Μανόλης Ἀναγνωστάκης
Ὅταν διαβάζουμε ἕνα καλὸ ποίημα, φανταζόμαστε πὼς κι ἐμεῖς θὰ μπορούσαμε νὰ τὸ ἔχουμε γράψει, πὼς τὸ ποίημα προϋπῆρχε μέσα μας.
Μπόρχες

Ὁ κατάλογος εἶναι ἀνεξάντλητος ὅπως ἀνεξάντλητες εἶναι οἱ ἄπειρες αἰσθήσεις ποὺ μᾶς ὑποβάλλει ἡ Ποίηση. Θὰ σταματήσω ἐδῶ. Καὶ θὰ τὸν κλείσω μὲ μία φράση τοῦ Πεσόα:

Ὁ ἄνεμος φυσάει
ἔτσι ὅπως τὸν ἄκουσε ὁ Ὅμηρος
ἀκόμα κι ἂν δὲν ὑπῆρξε ποτὲ

Καὶ τί εἶναι τελικὰ τὸ Ποίημα; Ἴσως εἶναι τὸ νόμισμα ποὺ σφίγγει στὰ δόντια του ὁ Ποιητὴς γιὰ νὰ μπεῖ στὴ βάρκα τοῦ Θανάτου. Μὲ αὐτὸ θὰ πληρώσει γιὰ τὸ μέγα θαῦμα ποὺ ἀξιώθηκε καὶ ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν ἴδια τη ζωή.
Ἔχω γράψει τοῦτο τὸ χαϊ-κού:

Ὅλοι χωρᾶμε
οἱ ζωντανοὶ κι οἱ νεκροὶ
σ᾿ ἕνα ποίημα

Ἀλλὰ καὶ ὅλη ἡ μνήμη τοῦ κόσμου χωράει μέσα στὴν Ποίηση. Ἢ τουλάχιστον αὐτὴ τὴ μαγικὴ ἐντύπωση μᾶς δίνει ἡ τέχνη τῆς Ποίησης. Πὼς ὅσα ἔχουν χαθεῖ καὶ κεῖνα ποὺ θὰ ἔρθουν καὶ θὰ περάσουν καὶ θὰ χαθοῦν θὰ μείνουν γιὰ πάντα μέσα στὴν Ποίηση. Θὰ μείνουν γιὰ πάντα μέσα στὴν Ποίηση «ὅσα κι ἂν εἶναι λίγα αὐτὰ ποὺ σταματιοῦνται», ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Ἀλεξανδρινός.
Γιώργης Παυλόπουλος- Ποιητής