«Χαιρετισμοί της Παναγίας & «Χαιρετισμοί» του Ελύτη…”
Οι αριστεροί συγγραφείς Μάρκος Αυγέρης, Βασίλης Ρώτας και Θρ. Σταύρου, αν και άθρησκοι, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη λογοτεχνική αξία των εκκλησιαστικών ύμνων γράφουν στην εισαγωγή του «Ακάθιστου ύμνου της Θεοτόκου”, που περιέχεται στο βιβλίο που επιμελήθηκαν για την έκδοσή του «Η ελληνική ποίηση ανθολογημένη», Β’ τόμος, εκδ. Μεσαίωνας, Αθήνα 1958:
«Ο Σέργιος πατριάρχης και ποιητής- υμνογράφος, έζησε έναν αιώνα μετά το Ρωμανό το Μελωδό. Θεωρείται συγγραφέας του περίφημου “Ακάθιστου ύμνου”, μ’ όλο που πολλοί αμφισβητούν την πατρότητά του αποδίδοντας το έργο στον Πισίδη ή στο Ρωμανό. Στον πατριάρχη Σέργιο ανάθεσε την άμυνα της Κωνσταντινούπολης ο αυτοκράτορας Ηράκλειος όσον καιρό έλειπε στην Ασία. Κρίσιμες στιγμές πέρασε τότε η πρωτεύουσα.
Οι Άβαροι την πολιόρκησαν (626 μ. Χ.) κι η φρουρά ήταν ανίσχυρη να τους αποκρούσει. Τρόμος και φρίκη κυρίεψε το λαό. Και ξαφνικά η σωτηρία ήρθε αναπάντεχα. Μια φοβερή καταιγίδα σκόρπισε το στόλο των εχθρών.. Όλοι απέδωσαν τη συντριβή των Αβάρων σε επέμβαση της Παναγίας. Στις εκκλησίες έγιναν πάνδημες δοξολογίες. Τότε ορίστηκε να ψέλνεται ο ύμνος του Σέργιου, ενώ όλοι οι πιστοί θα στέκονταν όρθιοι- γι αυτό ονομάστηκε «Ακάθιστος».
Αυτά λέει η παράδοση για τον «Ακάθιστο ύμνο», πραγματικό αριστούργημα της εκκλησιαστικής ποίησης, που ψέλνεται ακόμα στις εκκλησίες ολόκληρος την ε’ Παρασκευή των Νηστειών, στους λεγόμενους “Χαιρετισμούς”. Αποτελείται από το κοντάκιο, το γνωστό «Τη υπερμάχω» και 24 οίκους με αλφαβητική ακροστιχίδα. Η τεχνική του είναι τέλεια. Οι στίχοι των διαφόρων οίκων ομοτονούν και ισοσυλλαβούν με αρμονικούς συνδυασμούς. Πολύ σωστά ο ύμνος αυτός χαρακτηρίστηκε σαν επανάσταση, που οδήγησε στην οριστική πια επικράτηση της τονικής στιχοποιίας.
Και το περιεχόμενό του όμως είναι αντάξιο της μορφής. Λυρισμός. Μεγαλοπρέπεια, εικόνες πλούσιες, εξαίσιες παρομοιώσεις και υποβλητικές αντιθέσεις. Η μορφή της Θεοτόκου σε τίποτα δε θυμίζει τη γαλήνια φυσιογνωμία των χριστιανικών εικόνων ή την πονεμένη μάνα του Ρωμανού. Είναι η «υπέρμαχος στρατηγός» κάτι ανάλογο με την Αθηνά- Παλλάδα ή με την «αντρειωμένη λευτεριά» του Σολωμού».
Σέργιος πατριάρχης: «Ακάθιστος ύμνος στη Θεοτόκο» (Απόσπασμα)
Κοντάκιον “Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια Αναγράφω σοι η πόλις σου Θεοτόκε. Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον Εκ παντίων μέ κινδύνων ελευθέρωσον Ίνα κράζω σοι· Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.”
Άγγελος πρωτοστάτης, ουρανόθεν επέμφθη,
ειπείν τή Θεοτόκω το Χαίρε· (εκ γ’)
καί συν τή ασωμάτω φωνή, σωματούμενόν σε
θεωρών Κύριε, εξίστατο καί ίστατο, κραυγάζων
πρός αυτήν τοιαύτα·
Χαίρε δι ης η χαρά εκλάμψει
χαίρε δι’ ης η αρά εκλείψει
χαίρε του πεσόντος Αδάμ η ανάκλησις
χαίρε των δακρύων της Εύας η λύτρωσις
χαίρε ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμοίς
χαίρε βάθος δυσθεώρητον καί Αγγέλων οφθαλμοίς
χαίρε ότι υπάρχεις Βασιλέως καθέδρα
χαίρε ότι βαστάζεις τόν βαστάζοντα πάντα
χαίρε γαστήρ ενθέου σαρκώσεως
χαίρε δι’ ης νεουργήται η κτίσις
χαίρε δι’ ής βρεφουργείται ο Κτίστης
Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.
……………………………
Ω πανύμνητε Μήτερ,
η τεκούσα τόν πάντων Αγίων αγιώτατον Λόγον (εκ γ’)
δεξαμένη τήν νυν προσφοράν, από πάσης ρύσαι συμφοράς άπαντας·
καί της μελλούσης κολάσεως, τους συμβοώντας·
Αλληλούϊα."
Ο. Ελύτης, [Χαίρε] (απόσπασμα από το «Άξιον εστί»)
“Χαίρε του Παραδείσου των βυθών η Αγρία
Χαίρε της ερημίας των νησιών η Αγία
Χαίρε η Ονειροτόκος
χαίρε η Πελαγινή
Χαίρε η Αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη
Χαίρε με τα λυτά μαλλιά η χρυσίζοντας τον άνεμο
Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα
Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των Κήπων
Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου
Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και σεμνή
Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική”
ΠΗΓΗ: http://penthosxaropon.blogspot.gr/
Οι αριστεροί συγγραφείς Μάρκος Αυγέρης, Βασίλης Ρώτας και Θρ. Σταύρου, αν και άθρησκοι, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη λογοτεχνική αξία των εκκλησιαστικών ύμνων γράφουν στην εισαγωγή του «Ακάθιστου ύμνου της Θεοτόκου”, που περιέχεται στο βιβλίο που επιμελήθηκαν για την έκδοσή του «Η ελληνική ποίηση ανθολογημένη», Β’ τόμος, εκδ. Μεσαίωνας, Αθήνα 1958:
«Ο Σέργιος πατριάρχης και ποιητής- υμνογράφος, έζησε έναν αιώνα μετά το Ρωμανό το Μελωδό. Θεωρείται συγγραφέας του περίφημου “Ακάθιστου ύμνου”, μ’ όλο που πολλοί αμφισβητούν την πατρότητά του αποδίδοντας το έργο στον Πισίδη ή στο Ρωμανό. Στον πατριάρχη Σέργιο ανάθεσε την άμυνα της Κωνσταντινούπολης ο αυτοκράτορας Ηράκλειος όσον καιρό έλειπε στην Ασία. Κρίσιμες στιγμές πέρασε τότε η πρωτεύουσα.
Αυτά λέει η παράδοση για τον «Ακάθιστο ύμνο», πραγματικό αριστούργημα της εκκλησιαστικής ποίησης, που ψέλνεται ακόμα στις εκκλησίες ολόκληρος την ε’ Παρασκευή των Νηστειών, στους λεγόμενους “Χαιρετισμούς”. Αποτελείται από το κοντάκιο, το γνωστό «Τη υπερμάχω» και 24 οίκους με αλφαβητική ακροστιχίδα. Η τεχνική του είναι τέλεια. Οι στίχοι των διαφόρων οίκων ομοτονούν και ισοσυλλαβούν με αρμονικούς συνδυασμούς. Πολύ σωστά ο ύμνος αυτός χαρακτηρίστηκε σαν επανάσταση, που οδήγησε στην οριστική πια επικράτηση της τονικής στιχοποιίας.
Και το περιεχόμενό του όμως είναι αντάξιο της μορφής. Λυρισμός. Μεγαλοπρέπεια, εικόνες πλούσιες, εξαίσιες παρομοιώσεις και υποβλητικές αντιθέσεις. Η μορφή της Θεοτόκου σε τίποτα δε θυμίζει τη γαλήνια φυσιογνωμία των χριστιανικών εικόνων ή την πονεμένη μάνα του Ρωμανού. Είναι η «υπέρμαχος στρατηγός» κάτι ανάλογο με την Αθηνά- Παλλάδα ή με την «αντρειωμένη λευτεριά» του Σολωμού».
Σέργιος πατριάρχης: «Ακάθιστος ύμνος στη Θεοτόκο» (Απόσπασμα)
Κοντάκιον “Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια Αναγράφω σοι η πόλις σου Θεοτόκε. Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον Εκ παντίων μέ κινδύνων ελευθέρωσον Ίνα κράζω σοι· Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.”
Άγγελος πρωτοστάτης, ουρανόθεν επέμφθη,
ειπείν τή Θεοτόκω το Χαίρε· (εκ γ’)
καί συν τή ασωμάτω φωνή, σωματούμενόν σε
θεωρών Κύριε, εξίστατο καί ίστατο, κραυγάζων
πρός αυτήν τοιαύτα·
Χαίρε δι ης η χαρά εκλάμψει
χαίρε δι’ ης η αρά εκλείψει
χαίρε του πεσόντος Αδάμ η ανάκλησις
χαίρε των δακρύων της Εύας η λύτρωσις
χαίρε ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμοίς
χαίρε βάθος δυσθεώρητον καί Αγγέλων οφθαλμοίς
χαίρε ότι υπάρχεις Βασιλέως καθέδρα
χαίρε ότι βαστάζεις τόν βαστάζοντα πάντα
χαίρε γαστήρ ενθέου σαρκώσεως
χαίρε δι’ ης νεουργήται η κτίσις
χαίρε δι’ ής βρεφουργείται ο Κτίστης
Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.
……………………………
Ω πανύμνητε Μήτερ,
η τεκούσα τόν πάντων Αγίων αγιώτατον Λόγον (εκ γ’)
δεξαμένη τήν νυν προσφοράν, από πάσης ρύσαι συμφοράς άπαντας·
καί της μελλούσης κολάσεως, τους συμβοώντας·
Αλληλούϊα."
Ο. Ελύτης, [Χαίρε] (απόσπασμα από το «Άξιον εστί»)
“Χαίρε του Παραδείσου των βυθών η Αγρία
Χαίρε της ερημίας των νησιών η Αγία
Χαίρε η Ονειροτόκος
χαίρε η Πελαγινή
Χαίρε η Αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη
Χαίρε με τα λυτά μαλλιά η χρυσίζοντας τον άνεμο
Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα
Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των Κήπων
Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου
Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και σεμνή
Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική”
ΠΗΓΗ: http://penthosxaropon.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου