Η συγγραφέας και ψυχοθεραπεύτρια Εύα Στάμου, μιλά για την 'pinklit' που γεμίζει τα ταμεία των βιβλιοπωλείων
Από τον Χρήστο Παρίδη
*Πώς ορίζεται η «Ροζ λογοτεχνία»; Είναι παρακλάδι της παραλογοτεχνίας ή το λαϊκό ανάγνωσμα που επικεντρώνεται σε ερωτικές ιστορίες;
Ο όρος «ροζ λογοτεχνία» (pinklit) χρησιμοποιείται κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες για σύγχρονα μυθιστορήματα που εστιάζουν σε θέματα ερωτικών σχέσεων αναπαράγοντας ρομαντικά στερεότυπα, και απευθύνονται όχι στη νόηση αλλά στη συγκίνηση του αναγνωστικού τους κοινού, το οποίο είναι κατεξοχήν γένους θηλυκού. Πρόκειται για κείμενα κομμένα και ραμμένα για ένα αγοραστικό κοινό που ορίζεται με βάση εξωλογοτεχνικά κριτήρια, όπως το φύλο και η ηλικιακή ομάδα, κι όχι με αναφορά σε παράγοντες συναφείς με την πεζογραφία, όπως η καλλιτεχνική ή υφολογική σχολή, και το λογοτεχνικό γούστο.
*Σε τι διαφέρει η «ροζ λογοτεχνία» των τελευταίων ετών σε σχέση με άλλων εποχών;
Ο τρόπος με τον οποίο προωθείται είναι τελείως διαφορετικός. Πρόκειται για προϊόν μιας ισχυρής, παγκόσμιας βιομηχανίας που χρησιμοποιεί τη διαφήμιση για την εξάπλωσή της. Άλλα προϊόντα αυτού του είδους είναι οι ρομαντικές κομεντί, τα τηλεοπτικά σήριαλ, οι πρωινές εκπομπές ποικίλης ύλης, τα βιβλία αυτοβοήθειας, και τα γυναικεία περιοδικά.
Η σύγχρονη ροζ λογοτεχνία δεν στοχεύει μόνο τα λαϊκά στρώματα, αλλά σε όλες τις γυναίκες ανεξάρτητα από το μορφωτικό επίπεδο και την τάξη στην οποία ανήκουν. Αν και η βασική συνταγή που αναπαράγεται παραμένει η ίδια, δηλαδή η νέα γυναίκα που αναζητεί τον τέλειο ερωτικό σύντροφο, κάποια βασικά συστατικά της έχουν πλέον μεταβληθεί. Λόγω της διείσδυσης των αρχών του μεταφεμινισμού στην λαϊκή κουλτούρα η νεαρή ηρωίδα είναι στις μέρες μας γυναίκα καριέρας, ζει σε μοντέρνες πόλεις που προσφέρουν ποικίλες απολαύσεις και έχει μετατραπεί σε συλλέκτρια καταναλωτικών και ερωτικών εμπειριών, με απώτερο όμως στόχο πάντα τον γάμο.
*Τα ροζ βιβλία παραμένουν βαθιά συντηρητικά και μονόπλευρα και επιπλέον χαρακτηρίζονται σήμερα από στοιχεία μισαντρισμού, αφού οι πρωταγωνιστές παρουσιάζονται και αυτοί σαν προϊόντα που κρίνονται και συγκρίνονται από τις ηρωίδες ανάλογα με το τι μπορούν να τους προσφέρουν, δηλαδή πόσο όμορφοι, σέξι, εύποροι, έξυπνοι, γενναιόδωροι, ευχάριστοι, αφοσιωμένοι και δεινοί εραστές είναι.
Δηλαδή αυτό που χαρακτηρίζετε ως «επέλαση» αποκλείει την πιθανότητα μιας δυναμικής γραφής που συγκινεί τα λιγότερο καλλιεργημένα στρώματα της κοινωνίας ακόμα και αν οικονομικά έχουν πρόσβαση στη μόρφωση;
Η ροζ λογοτεχνία σήμερα απευθύνεται σε όλες τις γυναίκες άσχετα από επαγγελματικές κάστες, κοινωνικές τάξεις και ηλικιακές ομάδες. Λόγω της διαπαιδαγώγησής τους και της γαλούχησης τους με σεξιστικά στερεότυπα, και κυρίως λόγω της επικρατούσας άποψης ότι τα προϊόντα της ροζ βιομηχανίας συνδέονται με τη θηλυκότητα, οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα δεκτικές σε αυτού του είδους τις συνταγές. Η ροζ λογοτεχνία προσφέρει στις αναγνώστριες την ψευδαίσθηση ότι ανήκουν σε μία κοινότητα με κοινές ανησυχίες, επιδιώξεις και ενδιαφέροντα, μια γυναικεία «αδελφότητα».
Η αλήθεια όμως είναι ότι τα θέματα που απασχολούν τις γυναίκες είναι πολύ διαφορετικά. Όσο για την υποτιθέμενη «διαφυγή» από την καθημερινότητα, δεν ισχύει καθόλου εφόσον αυτού του τύπου τα αναγνώσματα ουσιαστικά την αναπαράγουν μέσα από τα καταναλωτικά πρότυπα που προβάλλουν.
*Αναφέρεστε σε τρία διάσημα μπεστσέλερ της εποχής μας. Γιατί τα εξισώνετε με την παραλογοτεχνία παλιότερων εποχών εφόσον μοιάζουν περισσότερο σε κοινωνικά φαινόμενα της ανόδου της μεσαίας τάξης και της ανεξαρτητοποίησης των σύγχρονων γυναικών; Η «κατάκτηση» της γυναικείας χειραφέτησης στην επιχειρηματική αρένα δεν είναι στον αντίποδα της παλιάς ροζ νουβέλας όπου το όνειρο της γυναίκας είναι η κατάκτηση του άντρα;
Πιστεύω ότι τα τρία παραδείγματα που αναλύω -Το Σεξ και η Πόλη, Το ημερολόγιο της ΜπρίτζετΤζόουνς, και Οι 50 αποχρώσεις του γκρι-, αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα της σύγχρονης ροζ λογοτεχνίας και των συνταγών που ακολουθεί ώστε να προσελκύσει την σημερινή αναγνώστρια. Από τα βιβλία αυτά απουσιάζουν σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά της λογοτεχνίας. Η καλοδουλεμένη γλώσσα, η ποικιλία κι η πρωτοτυπία των θεμάτων, η ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του προσώπου, η διαφορετικότητα, το σωματικό βίωμα. Αντίθετα η γυναικεία κι η αντρική ταυτότητα, ο έρωτας, η σεξουαλική επιθυμία παρουσιάζονται με τρόπο εντελώς ψεύτικο κι επιφανειακό.
*Υπάρχει σύγχυση μεταξύ γυναικείας και ροζ λογοτεχνίας;
Όταν διεθνώς αναφερόμαστε γραμματολογικά στη «γυναικεία πεζογραφία» έχουμε κατά νου μία ιδιαίτερη ματιά, μια πρωτότυπη και πρωτοποριακή προσέγγιση από συγγραφείς που ασχολούνται με την γυναικεία εμπειρία όπως αυτή αναδύεται μέσα από τις κοινωνικές συγκυρίες κάθε εποχής. Δυστυχώς η προβολή της ροζ λογοτεχνίας ως κατεξοχήν «γένους θηλυκού», οδηγεί το ευρύ κοινό σε σύγχυση της πρωτοποριακής γυναικείας πεζογραφίας, με την ευπώλητη παραλογοτεχνία που αναπαράγει θεματικά στερεότυπα παλαιότερων εποχών.
Δεν υπάρχει κανένα όφελος στην ανάγνωση ενός ροζ μυθιστορήματος, έστω και μέσω μίας στοιχειώδους επαφής με την οργανωμένη αφήγηση γραπτού λόγου; Μόνο η καλή λογοτεχνία, κλασική ή σύγχρονη, μπορεί να ωφελήσει πραγματικά τους αναγνώστες ιδιαίτερα σε περιόδους ανθρωπιστικής και πολιτιστικής κρίσης όπου προσπαθούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τόσο τι συμβαίνει, όσο και τον δικό μας ρόλο σε μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.
Η συστηματική ανάγνωση της διαχρονικής λογοτεχνίας μάς βοηθά να αναπτύξουμε την ενσυναίσθησή μας αλλά και να διαμορφώσουμε την δική μας ταυτότητα. Σε αντίθεση με την ροζ λογοτεχνία που προσπαθεί να προσφέρει μια πρόσκαιρη διαφυγή από την πραγματικότητα, η λογοτεχνία ασχολείται με την ιδιαιτερότητα και την τρωτότητα του προσώπου, δίνοντας φωνή στο σώμα, σε συναισθήματα κι εμπειρίες που θεωρούνται απαγορευμένα, λειτουργώντας έτσι ανατρεπτικά.
Πηγή: www.lifo.gr
Από τον Χρήστο Παρίδη
*Πώς ορίζεται η «Ροζ λογοτεχνία»; Είναι παρακλάδι της παραλογοτεχνίας ή το λαϊκό ανάγνωσμα που επικεντρώνεται σε ερωτικές ιστορίες;
Ο όρος «ροζ λογοτεχνία» (pinklit) χρησιμοποιείται κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες για σύγχρονα μυθιστορήματα που εστιάζουν σε θέματα ερωτικών σχέσεων αναπαράγοντας ρομαντικά στερεότυπα, και απευθύνονται όχι στη νόηση αλλά στη συγκίνηση του αναγνωστικού τους κοινού, το οποίο είναι κατεξοχήν γένους θηλυκού. Πρόκειται για κείμενα κομμένα και ραμμένα για ένα αγοραστικό κοινό που ορίζεται με βάση εξωλογοτεχνικά κριτήρια, όπως το φύλο και η ηλικιακή ομάδα, κι όχι με αναφορά σε παράγοντες συναφείς με την πεζογραφία, όπως η καλλιτεχνική ή υφολογική σχολή, και το λογοτεχνικό γούστο.
*Σε τι διαφέρει η «ροζ λογοτεχνία» των τελευταίων ετών σε σχέση με άλλων εποχών;
Ο τρόπος με τον οποίο προωθείται είναι τελείως διαφορετικός. Πρόκειται για προϊόν μιας ισχυρής, παγκόσμιας βιομηχανίας που χρησιμοποιεί τη διαφήμιση για την εξάπλωσή της. Άλλα προϊόντα αυτού του είδους είναι οι ρομαντικές κομεντί, τα τηλεοπτικά σήριαλ, οι πρωινές εκπομπές ποικίλης ύλης, τα βιβλία αυτοβοήθειας, και τα γυναικεία περιοδικά.
*Τα ροζ βιβλία παραμένουν βαθιά συντηρητικά και μονόπλευρα και επιπλέον χαρακτηρίζονται σήμερα από στοιχεία μισαντρισμού, αφού οι πρωταγωνιστές παρουσιάζονται και αυτοί σαν προϊόντα που κρίνονται και συγκρίνονται από τις ηρωίδες ανάλογα με το τι μπορούν να τους προσφέρουν, δηλαδή πόσο όμορφοι, σέξι, εύποροι, έξυπνοι, γενναιόδωροι, ευχάριστοι, αφοσιωμένοι και δεινοί εραστές είναι.
Δηλαδή αυτό που χαρακτηρίζετε ως «επέλαση» αποκλείει την πιθανότητα μιας δυναμικής γραφής που συγκινεί τα λιγότερο καλλιεργημένα στρώματα της κοινωνίας ακόμα και αν οικονομικά έχουν πρόσβαση στη μόρφωση;
Η ροζ λογοτεχνία σήμερα απευθύνεται σε όλες τις γυναίκες άσχετα από επαγγελματικές κάστες, κοινωνικές τάξεις και ηλικιακές ομάδες. Λόγω της διαπαιδαγώγησής τους και της γαλούχησης τους με σεξιστικά στερεότυπα, και κυρίως λόγω της επικρατούσας άποψης ότι τα προϊόντα της ροζ βιομηχανίας συνδέονται με τη θηλυκότητα, οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα δεκτικές σε αυτού του είδους τις συνταγές. Η ροζ λογοτεχνία προσφέρει στις αναγνώστριες την ψευδαίσθηση ότι ανήκουν σε μία κοινότητα με κοινές ανησυχίες, επιδιώξεις και ενδιαφέροντα, μια γυναικεία «αδελφότητα».
Η αλήθεια όμως είναι ότι τα θέματα που απασχολούν τις γυναίκες είναι πολύ διαφορετικά. Όσο για την υποτιθέμενη «διαφυγή» από την καθημερινότητα, δεν ισχύει καθόλου εφόσον αυτού του τύπου τα αναγνώσματα ουσιαστικά την αναπαράγουν μέσα από τα καταναλωτικά πρότυπα που προβάλλουν.
*Αναφέρεστε σε τρία διάσημα μπεστσέλερ της εποχής μας. Γιατί τα εξισώνετε με την παραλογοτεχνία παλιότερων εποχών εφόσον μοιάζουν περισσότερο σε κοινωνικά φαινόμενα της ανόδου της μεσαίας τάξης και της ανεξαρτητοποίησης των σύγχρονων γυναικών; Η «κατάκτηση» της γυναικείας χειραφέτησης στην επιχειρηματική αρένα δεν είναι στον αντίποδα της παλιάς ροζ νουβέλας όπου το όνειρο της γυναίκας είναι η κατάκτηση του άντρα;
Πιστεύω ότι τα τρία παραδείγματα που αναλύω -Το Σεξ και η Πόλη, Το ημερολόγιο της ΜπρίτζετΤζόουνς, και Οι 50 αποχρώσεις του γκρι-, αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα της σύγχρονης ροζ λογοτεχνίας και των συνταγών που ακολουθεί ώστε να προσελκύσει την σημερινή αναγνώστρια. Από τα βιβλία αυτά απουσιάζουν σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά της λογοτεχνίας. Η καλοδουλεμένη γλώσσα, η ποικιλία κι η πρωτοτυπία των θεμάτων, η ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του προσώπου, η διαφορετικότητα, το σωματικό βίωμα. Αντίθετα η γυναικεία κι η αντρική ταυτότητα, ο έρωτας, η σεξουαλική επιθυμία παρουσιάζονται με τρόπο εντελώς ψεύτικο κι επιφανειακό.
*Υπάρχει σύγχυση μεταξύ γυναικείας και ροζ λογοτεχνίας;
Όταν διεθνώς αναφερόμαστε γραμματολογικά στη «γυναικεία πεζογραφία» έχουμε κατά νου μία ιδιαίτερη ματιά, μια πρωτότυπη και πρωτοποριακή προσέγγιση από συγγραφείς που ασχολούνται με την γυναικεία εμπειρία όπως αυτή αναδύεται μέσα από τις κοινωνικές συγκυρίες κάθε εποχής. Δυστυχώς η προβολή της ροζ λογοτεχνίας ως κατεξοχήν «γένους θηλυκού», οδηγεί το ευρύ κοινό σε σύγχυση της πρωτοποριακής γυναικείας πεζογραφίας, με την ευπώλητη παραλογοτεχνία που αναπαράγει θεματικά στερεότυπα παλαιότερων εποχών.
Δεν υπάρχει κανένα όφελος στην ανάγνωση ενός ροζ μυθιστορήματος, έστω και μέσω μίας στοιχειώδους επαφής με την οργανωμένη αφήγηση γραπτού λόγου; Μόνο η καλή λογοτεχνία, κλασική ή σύγχρονη, μπορεί να ωφελήσει πραγματικά τους αναγνώστες ιδιαίτερα σε περιόδους ανθρωπιστικής και πολιτιστικής κρίσης όπου προσπαθούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τόσο τι συμβαίνει, όσο και τον δικό μας ρόλο σε μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.
Η συστηματική ανάγνωση της διαχρονικής λογοτεχνίας μάς βοηθά να αναπτύξουμε την ενσυναίσθησή μας αλλά και να διαμορφώσουμε την δική μας ταυτότητα. Σε αντίθεση με την ροζ λογοτεχνία που προσπαθεί να προσφέρει μια πρόσκαιρη διαφυγή από την πραγματικότητα, η λογοτεχνία ασχολείται με την ιδιαιτερότητα και την τρωτότητα του προσώπου, δίνοντας φωνή στο σώμα, σε συναισθήματα κι εμπειρίες που θεωρούνται απαγορευμένα, λειτουργώντας έτσι ανατρεπτικά.
Πηγή: www.lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου