∆ιδάσκεται η λογοτεχνία;

Υπάρχει συνταγή για να γίνει κάποιος συγγραφέας; Τι σηµαίνει η «Τέχνη της γραφής»; 
Τι σηµαίνει διδάσκω µυθιστόρηµα;

 (Αποσπάσματα από τησυνέντευξη της Ρέας Γαλανάκη στο Δημ. Μαστρογιαννίτη και το «Athens Voice») 

Το ’75 εκδόθηκε η πρώτη σας ποιητική συλλογή, το ’89 το πρώτο σας µυθιστόρηµα. Εκεί, στην αρχή, νιώσατε την ανάγκη ενός δασκάλου να σας µάθει την τέχνη;
Είχα έναν εξαιρετικό φιλόλογο, τον Μενέλαο Παρλαµά, στο Λύκειο Κοραή του Ηρακλείου Κρήτης όπου µεγάλωσα. Ήταν πνευµατική προσωπικότητα, ένας εµπνευσµένος άνθρωπος. Στην τελευταία τάξη µάς έκανε ένα µήνα Σολωµό, ένα Μακρυγιάννη, ένα Ερωτόκριτο, είχε φέρει στην τάξη ένα µαγνητόφωνο µε µποµπίνες και ακούσαµε το Άξιον Εστί – και όλα αυτά το ’65. Για µένα υπήρξε καθοριστικός. Είχε διακρίνει πως είχα, ας πούµε, λογοτεχνικό ταλέντο, κυρίως µέσα από τις εκθέσεις µου, και µε έσπρωχνε προς τα εκεί. 

Τι σηµαίνει ταλέντο; 
 Για µένα είναι η δουλειά. Μπορεί ένα κοµµάτι να το γράψω και 13 φορές. Ακόµα και µια επιστολή να γράψω, δεν πρόκειται να ικανοποιηθώ αν δεν τη γράψω τρεις φορές. Είναι ένας κανόνας που τον έµαθα από το δάσκαλο που προανέφερα. Αν χωράφι είναι το ταλέντο, για να καρπίσει θέλει πάρα πολλή δουλειά. Για κάθε βιβλίο µου χρειάζοµαι 4 µε 5 χρόνια, όχι καθηµερινής ενασχόλησης, αλλά τόσο χρειάζοµαι. Και µου έχει τύχει στη διάρκεια που δούλευα ένα µυθιστόρηµα να εκδοθεί ένα άλλο µε το ίδιο θέµα. Το παράτησα, φυσικά. Είναι από τις φυσικές θεοµηνίες που καταστρέφουν το χωράφι σου. Επιπλέον, ταλέντο είναι να είσαι ευαίσθητος απέναντι στο λογοτεχνικό κείµενο και να µπορείς να γράψεις µ’ έναν τρόπο διαφορετικό – πιο ευαίσθητο, πιο συγκροτηµένο, να µπορείς να φτάσεις σ’ ένα βάθος… 

Εδώ συνηθίζουµε να χρησιµοποιούµε την έκφραση «η τέχνη της γραφής» και όχι «η επιστήµη». Γιατί;
 Όλα παίζουν. Όταν χρησιµοποιούµε τον όρο «τέχνη» είναι και σωστό, αλλά και από την άλλη περιορισµένο. Αφήνει περιθώρια όµως να διατυπώσεις ορισµούς. Μου αρέσει ο ορισµός του Ταµπούκι «η λογοτεχνία είναι νοµάδας, όχι µόνο επειδή µας ταξιδεύει σε τόπους, αλλά επειδή µας ταξιδεύει στην ανθρώπινη ψυχή». Να µου επιτραπεί να συµπληρώσω… µας ταξιδεύει στο χρόνο. «Και οι νοµάδες» συµπλήρωσε, «καµιά φορά σταµατάνε σε µια όαση σε ένα παζάρι. Αυτό το σταµάτηµα ας το πούµε βιβλίο». Η λογοτεχνία για µένα πρέπει να διασπά τα όρια που έχουµε στην καθηµερινότητά µας. Με βοηθάει να βλέπω πέρα από τις αγκύλες της καθηµερινής ζωής – που είναι απαραίτητες στη ζωή. Μου αρέσει να παραβιάζω τα όρια του άσπρου-µαύρου, νεκρός-ζωντανός, άνδρας-γυναίκα. Φτάνει να θυµηθούµε τα φαντάσµατα µε τα οποία έχουµε µιλήσει στη λογοτεχνία… 
Θα διδάξετε, όµως. ∆εν απαιτεί µια σιγουριά η διδαχή; 
 Προσωπικά, και στα σεµινάρια που θα δώσω, πρώτα απ’ όλα θα πω πως ό,τι ακούσουν έχει να κάνει µε τη δική µου άποψη και µόνο. Με το «κατ’ εµέ». Αν δίδασκα πριν από πολλά χρόνια θα ήµουν διαφορετική. Σήµερα νιώθω πιο ώριµη γιατί στο µεταξύ έγραψα περισσότερα βιβλία, και αυτά πιστεύω πως σου επιστρέφουν πράγµατα. Η τέχνη του γραψίµατος είναι ένα µεγάλο πεδίο ελευθερίας και παραβίασης. Πρέπει να έχουµε γνώσεις, όρια, και να τα έχουµε εµπεδώσει προκειµένου να πάµε πιο κάτω. Πάντως το συνταγολόγιο δεν έχει σχέση µε το γράψιµο… Πιστεύω πως κάποιος που θα έρθει εδώ, οφείλει να έχει απαντήσει πρώτα στο γιατί έλκεται από τη λογοτεχνία. Να έχει ψάξει µέσα του… Εξάλλου, για να γίνει επίσης ένας συγγραφέας καλός, πρέπει να έχει διαβάσει πάρα πολύ…

Είµαι σίγουρος πως δεν θα πείτε ποτέ σε κάποιον «παιδί µου δεν κάνεις εσύ για συγγραφέας». Θα το σκεφτείτε όµως; 
…Εγώ πιστεύω σ’ αυτό που έχει γράψει ο Καβάφης «Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι…». Τόσο καλό και παρηγορητικό κι εγώ έχω ακουµπήσει πάνω του ανασφάλειές µου! 

ΠΗΓΗ: http://www.athensvoice.gr/