«Έφυγε» ο Νίκος Θέμελης...

...στην τελευταία «Αναζήτηση»

Ο Ν. Θέμελης, στενός συνεργάτης του Κ. Σημίτη από το 1981, συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας νέας "πολιτικής κουλτούρας". Ο ευρωπαϊσμός διαπερνούσε την πολιτική σκέψη του, ενώ υπήρξε από τους πλέον συνεπείς θιασώτες του εκσυγχρονισμού της χώρας. Σεμνός και διακριτικός, θα παραμείνει στη μνήμη όλων ως μία σπάνια περίπτωση ανθρώπου που βρέθηκε κοντά στην εξουσία, χωρίς όμως να "καεί" από αυτήν...

Ο Νίκος Θέμελης το 2000 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, με το Βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού «Διαβάζω» για το μυθιστόρημά του «Η ανατροπή» και με το Βραβείο «πρωτοποριακής δημιουργίας - Γιάννος Κρανιδιώτης» στη Λευκωσία, το 2009…

Το αίτημα του Κοραή για μια "κοινή παιδεία" που θα διασφαλίζει τον φωτισμό των πολιτών και την εφαρμογή της δικαιοσύνης -τόσο διορατικό για την εποχή του, αλλά και τόσο διαχρονικά επίκαιρο- ήταν ένα από εκείνα που ακολούθησαν σε ολόκληρη την πολιτική και συγγραφική του πορεία τον Νίκο Θέμελη, έναν πολιτικό και στοχαστή που, μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, δήλωνε πεπεισμένος ότι η ρίζα των δεινών που κατατρύχουν τη σύγχρονη Ελλάδα κρύβεται σε "μια χωλή και καταστρεπτική παιδεία".
Ο Νίκος Θέμελης ήταν, από πολλές απόψεις, μια ιδιάζουσα περίπτωση τόσο για τα πολιτικά όσο και για τα λογοτεχνικά πράγματα της χώρας. Γεννημένος το 1947 στην Αθήνα, απόφοιτος της Γερμανικής Σχολής, σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στη Γερμανία σε θέματα ευρωπαϊκών κοινοτήτων.

Χρόνος και μνήμη

“Ξεχνούν πολύ πιο εύκολα σήμερα! Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο ευάλωτοι σε μια καθημερινότητα που καταβροχθίζει. Οσο αναβαθμίζουν τον καταναλωτισμό σε αξία και σε αρχή του δικού τους μικρόκοσμου, τόσο και οι ίδιοι γίνονται θύμα και αυτοκαταναλώνονται. Οσο αυτοκαταναλώνονται, τόσο περισσότερο η μνήμη πάει περίπατο, μαζί η ταυτότητα και ο πολιτισμός της.”Νίκος Θέμελης, Μάιος 2004

Ο συγγραφέας που έκανε την Ιστορία λογοτεχνία, την αναζήτηση της ταυτότητας "κεντρικό υπαρξιακό θέμα", ο αθόρυβος και ουσιαστικός συνεργάτης του Κώστα Σημίτη όταν ήταν πρωθυπουργός, άφησε πίσω του μια άλλη πολιτική και μυθιστορηματική νοοτροπία. Με επίκεντρο τη Μνήμη και την αέναη συνέχεια του Ελληνισμού σε κάθε του μυθιστόρημα, κάθε φορά.
Ο Νίκος Θέμελης έγραψε επτά μυθιστορήματα: "Η αναζήτηση", Εκδόσεις "Κέδρος" το 1998, "Η ανατροπή", Κέδρος, το 2000, "Η αναλαμπή", Κέδρος το 2003, "Για μια συντροφιά ανάμεσά μας", Κέδρος το 2005, "Μια ζωή, δυο ζωές" Κέδρος το 2007, "Οι αλήθειες των άλλων" Κέδρος το 2008 και "Η συμφωνία των ονείρων", Εκδόσεις "Μεταίχμιο" το 2010। Βιβλία που μεταφράστηκαν στα γερμανικά, τα ιταλικά, τα ρουμανικά και τα τουρκικάΤο 2000 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, με το Βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού "Διαβάζω" για το μυθιστόρημά του "Η ανατροπή" και με το βραβείο "πρωτοποριακής δημιουργίας - Γιάννος Κρανιδιώτης" στη Λευκωσία το 2009.

Στα μυθιστορήματά του, ιστορικά δεδομένα, ήρωες ολοζώντανοι, εποχές ατμοσφαιρικές, η τοιχογραφία ενός αιώνα που "αναζητούσε" πρώτα, και κατόπιν, συνεχίζοντας, βίωνε "ανατροπές". Με την "αναλαμπή" του Διαφωτισμού ίσα που να τον αγγίζει.
Στην "Αναζήτηση" η αφήγηση πήγαινε "σκυταλοδρομία", μέσα από τρεις άντρες. Ξεκινώντας από τον "Νικολή εφέντη" (με ρίζες στην οικογενειακή ιστορία), συνέχιζε από πατέρα σε γιο και εγγονό.
Στην "Ανατροπή" το κεντρικό πρόσωπο ήταν μια γυναίκα, η Ελένη. Η οποία και ζώντας λίγο πριν από το γύρισμα του αιώνα, βίωνε μέσα απ' εκείνον όλες τις μεγάλες ανατροπές: Βιομηχανική και Σοσιαλιστική Επανάσταση, τον αγώνα των γυναικών για φεμινισμό.
Στην "Αναλαμπή" όλα περιστρέφονταν γύρω από μια τυπικά αστική οικογένεια, στις αρχές του εικοστού αιώνα και φτάνοντας και μέχρι τον Μεσοπόλεμο. Στις σελίδες της, η Βιομηχανική Επανάσταση και η αυγή του Διαφωτισμού.
Oταν το 2005 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα "Για μια συντροφιά ανάμεσά μας" τα δεδομένα ελαφρώς τροποποιούνταν. Ο χρόνος γινόταν "ο απόηχος της Γαλλικής Επανάστασης" και η δική μας, η Ελληνική, που καραδοκούσε. Η ιστορία διαδραματιζόταν το 1794 στη Στεφανούπολη και εμπεριείχε όλη την "αγωνία ενός εθνικού αυτοπροσδιορισμού" σε μια περίοδο και πάλι μεγάλων ανατροπών. Αλλά η οικογένεια ισχυρή, μοναδική συντροφιά, υποσχόταν ακόμα.
Το 2007 με το μυθιστόρημα "Μια ζωή, δυο ζωές" ο συγγραφέας έθετε τα θεμέλια στο όνειρο. Στον παρόντα χρόνο πια και οι μεγάλες ανατροπές, εσωτερικής φύσης.
Με τις "Αλήθειες των άλλων" το 2008 ο Νίκος Θέμελης, κατά κάποιον τρόπο, επέστρεφε. Και μέσα από μια οικογενειακή σάγκα μιλούσε για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά για τη Μικρασιατική καταστροφή και τις αλήθειες που αλλάζουν όψη κατά το δοκούν.
Το τελευταίο μυθιστόρημα
Με το τελευταίο του μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο από τις εκδόσεις "Μεταίχμιο" με τον τίτλο "Η Συμφωνία των ονείρων", ο συγγραφέας Θέμελης μοιάζει ν' αλλάζει. Διατηρώντας τα βασικά -το ιστορικό πλάνο, τη σχέση της Ιστορίας με τις μικρές ιστορίες των ηρώων και το ζήτημα της ταυτότητας- προχωρεί ακόμα πιο πέρα. Στην πικρότατη αίσθηση ότι στη Μεταπολεμική Ελλάδα κάτι δεν πάει καλά με την απόδοση δικαιοσύνης.
Με διαφωτιστικό μότο τη σαιξπηρική φράση "Είμαστε όλοι φτιαγμένοι από υλικά ονείρων", στο καινούργιο του σπονδυλωτό μυθιστόρημα αναδεικνύει και αποδεικνύει τη διπλή όψη της ονειρικής μας φύσης που ενίοτε γίνεται και εφιαλτική. Φως και σκοτάδι.
(ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ-http://www.ethnos.g)
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο-αφιέρωμα της Ελένης Γκίκα στο «ΕΘΝΟΣ» στην έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή!)