Η βουλή της λογοτεχνίας

Συντάκτης: Μικέλα Χαρτουλάρη 

Μπορεί άραγε να μας βοηθήσει η ελληνική λογοτεχνία να ψηφίσουμε πιο ώριμα; Το ερώτημα μοιάζει αυθαίρετο αλλά δεν είναι. Διότι πράγματι η σχέση πεζογραφίας και πολιτικής άρχισε να αναζωπυρώνεται το 2010 όταν εκδηλώθηκε η Κρίση. Και διότι το 2014 τα μυθιστορήματα, οι νουβέλες και οι συλλογές διηγημάτων με πολιτικό προβληματισμό σημείωσαν εκδοτικό ρεκόρ. Επιλέξαμε λοιπόν οκτώ από τα πιο πολυσυζητημένα και ανήσυχα έργα του 2014, έργα με λογοτεχνική αξία τα οποία δεν είναι πολιτικά μανιφέστα ούτε κάνουν φτηνή πολιτική, και δίνουμε σήμερα τον λόγο στους πρωταγωνιστές τους. Εννοείται ότι οι απόψεις τους δεν δεσμεύουν τους δημιουργούς τους, σίγουρα όμως τεστάρουν τα δικά μας πολιτικά κριτήρια και την εγρήγορσή μας.
Τι μας λένε λοιπόν οι λογοτεχνικοί ήρωες; Μας παρουσιάζουν ανάγλυφα τις πολλές Αριστερές της «Αριστεράς» αλλά και της… «Κεντροδεξιάς». επίσης τις μεταλλάξεις του σοσιαλισμού που καπιταλίζει και του καπιταλισμού που σοσιαλίζει.
Κυρίως όμως αναδεικνύουν την υπαρξιακή μετάλλαξη της ελληνικής κοινωνίας υπό το κράτος του φόβου και του μίσους, που καλλιέργησαν από τον Εμφύλιο οι εκάστοτε κυρίαρχοι και που εκτόξευσε η οικονομική Κρίση. Τέλος, φανερώνουν τη σύγκρουση του σκεπτικιστικού πνεύματος, του «μαζί τα φάγαμε», με το πνεύμα ενός αναδυόμενου ρεαλιστικού ρομαντισμού, που βλέπει το μέλλον να φωτίζεται όταν δίνει πάλι μια θέση στα μεγάλα οράματα.

 Οι σκεπτικιστές 
Πέτρος Μάρκαρης
 «Αλλο η κρίση και άλλο το μπάχαλο. Αυτή τη στιγμή οι Χρυσαυγίτες μπορεί να έχουν στα χέρια τους ονόματα και διευθύνσεις αντιεξουσιαστών, ονόματα και διευθύνσεις αντιρατσιστών και φακέλους ανθρώπων που η αστυνομία τους έχει υπό παρακολούθηση. Χτες χτύπησαν την κόρη μου, αύριο θα επιτεθούν σε άλλον, μεθαύριο μπορεί να έχουμε και θύματα. Στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε την κρίση με το μπάχαλο.» (Μιλά ο Αστυνόμος Χαρίτος στο Τίτλοι Τέλους. Ο Επίλογος σελ. 38, Γαβριηλίδης. Θέμα η γενικευμένη διαφθορά)
Μιχάλης Μοδινός 
«Εδώ και καιρό ανακαλύπτω αντινομίες στους συλλογισμούς μου. Πότε έτσι, πότε αλλιώς. Αντιφάσεις. Είχα αρχίσει να αμφιβάλλω για τας φρένας μου, οπότε αίφνης κατάλαβα το εξής: Αντινομική είναι η ίδια η πραγματικότητα. Μη περιγράψιμη. Τίποτα δεν κολλάει με οτιδήποτε άλλο. Η συσσώρευση τεκμηρίωσης δεν χρησιμεύει σε κάτι – μοιάζει με τη, μάλλον εξαντλητική, πρακτική να τσεκάρεις κάθε δέκα λεπτά ότι όντως δεν υπάρχει μια φωλιά από έχιδνες κάτω από το κρεβάτι σου, προκειμένου να πας κάποτε για ύπνο.» (Μιλά ένας μηχανικός, υποψήφιος αυτόχειρας, στο Τελευταία έξοδος Στυμφαλία, σελ. 31, Εστία. Θέμα η ελληνική υπανάπτυξη).
 Αγγέλα Καστρινάκη 
«Η απομάκρυνσή μου απ΄ την πολιτική σχετιζόταν και με αυτό: κατάλαβα ότι πολιτική δεν είναι να αναπτύσσεις μια καλή χαμηλή φωνή, που να ακούγεται σε διαρκή βάση σε κάποια γωνιά του πολιτικού φάσματος. Η πολιτική έχει ένα στοιχείο "εδώ και τώρα", και αν δεν καταφέρεις η φωνή σου να ακουστεί εδώ και τώρα, δεν υπάρχεις. Και το χειρότερο: ακόμα και αν, και όταν, μια τέτοια φωνή ακουστεί και γίνει πλειοψηφία, δεν θα πάρεις εσύ την πλειοψηφία ως πρώτος διδάξας, αλλά αυτός που εκείνη την κατάλληλη στιγμή – και όχι πριν, ούτε μετά – ανέπτυξε αυτή τη συγκεκριμένη φωνή, έτσι ώστε να είναι ακροάσιμη. Η πολιτική είναι ζήτημα συνάντησης – όπως και τα ερωτικά…» ( Μιλά ένας πρώην Ρηγάς στο Και βέβαια αλλάζει!, σελ. 246, Κίχλη. Θέμα η Ανανεωτική Αριστερά στη Μεταπολίτευση)

 Οι ρομαντικοί ρεαλιστές 
Χρήστος Οικονόμου 
«…Πόσο τρομακτικό είναι να πολεμάς να ξαναστήσεις τη ζωή σου απ’ την αρχή, παλεύοντας να διώξεις τον μεγαλύτερο απ’ όλους τους φόβους, που δεν είναι ο φόβος του θανάτου αλλά ο φόβος της ζωής, ο φόβος να ζήσεις, ο φόβος να ζήσεις μια ζωή μέσα στον φόβο, αυτός ο φόβος της ζωής που μας κάνει να πεθαίνουμε κάθε μέρα κι από λίγο.(…) Και κάπως έτσι, στα ξαφνικά, βρίσκεσαι σκαλωμένος ανάμεσα στον φόβο που γεννά η φωτιά και στον φόβο που γεννά το σκοτάδι.(…) Και τότε σε πιάνει ένας άλλος φόβος, πιο μεγάλος, γιατί καταλαβαίνεις πόσο τρομακτικό είναι που έχεις αρχίσει ν’ αντιδράς όχι σαν άνθρωπος αλλά σαν κάτι άλλο, γιατί κανείς άνθρωπος δεν θ’ αναρωτιόταν ποτέ αν το φως είναι χειρότερο απ’ το σκοτάδι…» (Μιλά ένας εσωτερικός μετανάστης στο Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα, σελ. 25, 68, Πόλις. Θέμα η υπέρβαση των αδιεξόδων). \
Ιωάννα Μπουραζοπούλου «Η σκιά του δράκου ήταν σαν να προκάλεσε ηλιακή έκλειψη, σκοτείνιασε κάθε νου, κάθε συναίσθημα, κάθε θεσμό. Όλη η χώρα είχε μετατραπεί σε κοιλάδα της λάσπης, σε επικράτεια ενός φαντασιακού θηρίου που έπαιρνε σάρκα και οστά από τον τρόμο τους. Έγραψε τον "Δράκο της Πρέσπας" γιατί δεν άντεχε άλλο να απελπίζεται και να φοβάται. (…) Τι ήθελε να πετύχει, ιδέα δεν είχε, τουλάχιστον έβγαζε το κεφάλι από τη λάσπη και διατράνωνε την ύπαρξή της.» (Μιλά μια νεαρή συγγραφέας και ηθοποιός στο Η κοιλάδα της λάσπης. Ο Δράκος της Πρέσπας 1, σελ. 386, Καστανιώτης. Θέμα η πολιτική εκμετάλλευση της κρίσης, η κατάκτηση της αυτογνωσίας και η διαμόρφωση μιας νέας βαλκανικής ταυτότητας).

Μάρω Δούκα 
«Οι άνθρωποι πολεμούν και χάνουν τη μάχη, αλλά αυτό για το οποίο πολέμησαν, παρά την ήττα, κερδήθηκε στις καρδιές των ανθρώπων, έστω και αν αποδειχτεί αργότερα πως ήταν διαφορετικό από εκείνο που εννοούσαν όταν πολεμούσαν, άλλοι άνθρωποι θα έρθουν να πολεμήσουν πάλι γι’ αυτό που εννοούσαν οι πρώτοι, και πάει λέγοντας, ήττα, νίκη, διάψευση, ήττα ξανά, νίκη, διάψευση και πάλι, και αυτό είναι η ζωή.» (Μιλά μια μαχητική γιατρίνα στο Έλα να πούμε ψέματα, σελ. 575, Πατάκης. Θέμα ο κόσμος της Αριστεράς και το αίτημα της Επανάστασης και της Προόδου).
 …και οι νέοι 
Η νεολαία με την αποκοτιά της, το θράσος της, την ανελέητη κριτική της προς τον κόσμο των γονιών της, εμφανίζεται δυναμικά στην πεζογραφία του 2014 (Δούκα, Μοδινός, Μπουραζοπούλου κ.ά.), με τους μεγάλους να προσπαθούν όχι πια να τη συνετίσουν αλλά να καταλάβουν τις αξίες της και να αλλάξουν οι ίδιοι.
Ευγενία Μπογιάνου 
«Γύρισε και τον κοίταξε που στεκόταν εκεί, στην άκρη του δρόμου, ακίνητος, απαθής. Λίγους μήνες πριν, τον έσπρωχναν να προχωρήσει γρήγορα μέσα στο προαύλιο των δικαστηρίων. Σήκωσε ψηλά το αριστερό χέρι σε υψωμένη γροθιά. Οχι με δύναμη όμως, δειλά, με παιδιάστικο πείσμα. Μια σφιγμένη γροθιά κι ένα φευγαλέο βλέμμα στο πλήθος που ήταν μαζεμένο απ’ έξω. Ενα παιδί που υποδύεται ένα ρόλο. (…) Τώρα εδώ μπροστά της έχει έναν ενήλικα. (…) Βλέπει χέρια άγνωστων ανθρώπων να απλώνονται προς το γιό της. Χέρια εχθρικά, χαιρέκακα. Αυτός μόνος, ανίσχυρος. Και φοβισμένος μέχρι θανάτου. Αλλά δεν το δείχνει, δεν θα το δείξει ποτέ.» (Μιλά η μάνα ενός φοιτητή που δικάστηκε ως ύποπτος συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση, αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών και ύστερα εξαφανίστηκε από το σπίτι. Στο Ακόμα φεύγει σελ. 111, Πόλις)

 ΠΗΓΗ: http://www.efsyn.gr/